Η φωτογραφία αυτή πιθανότατα είναι η πρώτη αεροφωτογραφία των Χανίων και ελήφθη τον Ιούνιο του 1919, στο πλαίσιο μιας ιστορικής πτήσης του Καναδού αεροπόρου της RAF, Χάρι Γέιτς, ο οποίος ξεκίνησε με ένα αεροσκάφος Handley Page 0/400 από την Αγγλία με προορισμό την Αίγυπτο, για να μεταφέρει έναν Βρετανό διπλωμάτη, τον Χάρι Φίλμπυ, στο Κάιρο, λίγο μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η πτήση διήρκεσε μέρες, με πολλές στάσεις, καθώς τα αεροσκάφη της εποχής δεν μπορούσαν να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις. Μια από τις στάσεις αυτές έγινε στη Σούδα, όπου υπήρχε τότε ένα υποτυπώδες αεροδρόμιο. Η αεροφωτογραφία των Χανίων όμως ελήφθη από τον Φίλμπυ όταν πια είχαν αναχωρήσει: απογειώθηκαν, έστριψαν δυτικά, έφτασαν μέχρι τη Γραμβούσα και ακολούθως κίνησαν νότια προς Αίγυπτο.
Άλλες πληροφορίες όμως αναφέρουν ότι η φωτογραφία μπορεί να είχε ληφθεί από τον Άγγλο στρατηγό Μπόρτον που είχε πετάξει πάνω από τα Χανιά έναν χρόνο νωρίτερα. Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι μεταγενέστερη του 1919.
Στη φωτογραφία διακρίνονται ξεκάθαρα οι ενετικές οχυρώσεις των Χανίων που σε μεγάλο βαθμό ήταν άθικτες ακόμα.
Είχε μονάχα κατεδαφιστεί το τμήμα του νότιου τείχους όπου χτίστηκε η Δημοτική Αγορά – η οποία επίσης φαίνεται καθαρά στην αριστερή πλευρά της φωτογραφίας. 
Κάτω από τα τείχη, υπήρχε ακόμα στο μεγαλύτερο τμήμα της η τάφρος. Διακρίνονται ξεκάθαρα οι προμαχώνες, μυτερές δομές που προεξέχουν στις γωνίες των τειχών.
Στο κέντρο της φωτογραφίας φαίνεται ο προμαχώνας Santa Lucia, στο σημείο όπου σήμερα είναι το πάρκινγκ στη Ρεγγίνα.
Στην αριστερή πλευρά και πάνω, πίσω ακριβώς από την οδό Χάληδων που διακρίνεται αμυδρά, είναι ο προμαχώνας Αγίου Δημητρίου, όπου σήμερα βρίσκεται το 2ο Δημοτικό Σχολείο Χανίων.
Φαίνονται επίσης κάποια κτίσματα στην οδό Μουσούρων, δίπλα ακριβώς στην Αγορά, ενώ ανάμεσα σε Μουσούρων και Χάληδων, αν και δεν διακρίνεται καθαρά, μοιάζει να υπάρχει ακόμα η τάφρος.
Βέβαια, παρά τις διαφορές με τη σημερινή ημέρα, καταλαβαίνει κανείς με την πρώτη ματιά ότι βλέπει τα Χανιά, καθως το χαρακτηριστικό σχήμα του λιμανιού, ο φάρος, τα νεώρια δεν επιτρέπουν… λάθη.
Στην αριστερή πλευρά της εικόνας και μπροστά φαίνεται και ο Δημοτικός Κήπος, χωρίς όμως το ρολόι που δεν είχε ακόμα χτιστεί, ενώ ένα μεγάλο άδειο οικόπεδο βρίσκεται εκεί όπου αργότερα θα εμφανιστεί το Εθνικό Στάδιο Χανίων και η οδός Κοραή με τα σχολεία της…
Αν και σημαντικό μέρος των τειχών προφανώς υπάρχει και σήμερα, ακόμα και αυτό που σώζεται είναι είτε κρυμμένο πίσω από τα κτίσματα της παλιάς πόλης στη Χάληδων και τη Σκαλίδη, είτε κατατμημένο και χαμένο ανάμεσα στο θέατρο της ανατολικής τάφρου και τη Ρεγγίνα. Το νότιο τείχος δε έχει πλήρως κατεδαφιστεί, ενώ δεν σώζεται και καμία από τις πύλες που υπήρχαν.
Στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα η τεχνική πρόοδος και το πνεύμα του εκσυγχρονισμού συνεπήραν τις κοινωνίες, με αποτέλεσμα να γκρεμιστούν και να εξαφανιστούν για πάντα πλήθος τειχών, οχυρώσεων και άλλων ιστορικών κατασκευών που θεωρήθηκαν τότε ως απομεινάρια και βαρίδια του παρελθόντος. Πολλές φορές είχαν ταυτιστεί στο μυαλό των ανθρώπων με την καταπίεση και την αδικία της εποχής που είχε προηγηθεί κι έτσι ελάχιστοι νοιάζονταν όταν αυτά κατεδαφίζονταν για τις ανάγκες των καιρών.
Σήμερα όμως αναρωτιέται κανείς, πόσο πολύτιμο θα ήταν για την πόλη να σωζόταν το κέντρο της ως ένα ακέραιο μνημείο Ενετικής εποχής, τουλάχιστον ως προς την οχύρωση. Μπορεί τα Χανιά να έχουν διατηρήσει μεγάλο μέρος από τη γοητεία, την ιστορία και το πνεύμα του παρελθόντος τους, αν όμως τα τείχη με την τάφρο και τις πύλες είχαν παραμείνει άθικτα στο σύνολό τους και υπήρχε μέριμνα για την ανάδειξη του συνόλου τους, θα μπορούσαν σήμερα να αυτοπροβάλλονται στο διεθνές στερέωμα ως μια δεύτερη, μικρή Βενετία της ανατολικής Μεσογείου.
zarpanews.gr – Λεωνίδας Φιλικόζης
